Ekofeminizm
Kadın ve Çevre Arasındaki İlişkiyi Vurgulayan Ekolojik Bir Felsefe: Ekofeminizm
Birleşmiş Milletler Çevre Programı, dünyanın her yerinde etkisi olan çevresel faktörlerin halihazırda hayatlarımızda yer edinmiş cinsiyet eşitsizliğinin yanında kadınları erkeklere göre daha fazla etkilediğini bildirmektedir. Cinsiyet rolleri çevre ile etkileşimde etkili olmakla beraber, her cinsiyete göre çevre ve insan arasındaki ilişki farklı bir şekilde biçimlenmektedir.
Cinsiyet perspektifinden bakıldığı zaman çevresel sorunlara ve iklim değişikliğine feminizm üzerinden parmak basan bir düşünce ekolü var: Ekofeminizm.
Ekofeminizm Nedir?
1974 yılında Fransız feminist Françoise d’Eaubonne tarafından öne sürülen ekofeminist yaklaşım, ekolojik tahribat ve toplumsal cinsiyet sorunu arasında bir bağlantı kurarak bu problemlere çözüm bulma arayışındadır.
1792 yılında doğa ve kadın arasındaki ilişkiyi vurgulamak isteyen İngiliz yazar ve filozof Mary Wollstonecraft, Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi (Vindication of the Rights of Women) adlı kitabını yazarak, bu konu üzerine büyük ses getirmiştir fakat ‘ekofeminizm’ kavramı 1970’li yıllarda ortaya atılmıştır.
Bu perspektif, kadın ve doğa sorunlarının temel kaynağının ataerkil toplumlar ve erkek egemenliği olduğunu düşünmekte ve bu nedenle patriyarkal sistemin ve onun bir uzantısı olan kapitalizmin önüne geçmek için kadınların örgütlenmesi gerektiğini savunmaktadır.
Ekofeminist ekol, çevrecilik, post-kolonyal teori (sömürgeciliğin sebep olduğu sorunlara çözüm arayan bir felsefik görüş), bilim felsefesi, anti-kapitalizm, queer teori (LGBT tanımlarını politik, felsefik, kültürel, sosyolojik ve tarihsel açılardan açıklayan bir görüş) ve sosyalizm gibi bir çok akımla beraber çalışarak kadınlar ve doğa üzerindeki sınırlandırmaları çözmeye çalışma eğilimindedir.
Bu ekolü desteklemek üzere Rudolf Bahro, Murray Boockhin, Andre Gorz, Mary Mellor ve Vandana Shiva gibi bazı çevreci düşünürler ekofeminizmi açıklayan belli başlı kitaplar ve makaleler sunmuştur.
Ekofeminist görüşün temel olarak iki ilkesi vardır: Birincisi, bu perspektif kadın ve doğanın tarihsel olarak birbirine çok yakın ve benzer olduğunu savunmaktadır. İkinci ilke ise ataerkil kapitalist sistemin kadınlar ve doğa üzerinde olumsuz etkiler yarattığını iddia ederek bu sistemin yıkılması gerektiğini söylemektedir .
Ekofeminizm, sunduğu iki temel ilke doğrultusunda dört ana kola ayrılmaktadır: Kültürel, sosyalist, liberal ve toplumsal ekofeminizm. Ekofeminist aktivist Ynestra King’in bu ekolü destekleyen şöyle bir sözü vardır:
“Dünyanın ve üzerindeki varlıkların kurumsal savaşçılar tarafından tahrip edilmesini, askeri savaşçılar tarafından nükleer yok edilme tehdidini feminist kaygılar olarak görüyoruz. Bu, bizim kendi vücudumuz ve cinselliğimiz hakkındaki kararlarımızı elimizden alan ve bunu yapmak için de birden çok tahakküm ve devlet gücüne ihtiyaç duyan maskülenist zihniyettir.”
Ekofeminist Ekolün Ses Getiren Bazı Örnekleri
Bu düşünce her ne kadar çok fazla dergilere ya da makalelere konu olamamış olsa da tarihsel süreçte güçlerini ve direnişlerini göstermek isteyen kadınlar bazı eylemler ile ses getirmiştir.
Chipko Hareketi veya Chipko Andolan, 1970’lerde Hindistan’ın kuzeyinde bulunan Uttarakhand eyaletinde başlamıştır. Bu hareketi başlatan çevreci aktivist Sunderlal Bahuguna, eylemin fikrini eşi olan Vimla Bahuguna’dan edinmiştir ve ormanların korunmasına dair bu hareketi tüm dünyaya duyurmuştur. Her ne kadar bu tür hareketlerin tarihini Hindistan’da 18. Yüzyıla kadar takip etmek mümkün olsa da bu hareket, Hindistan’da şiddet kullanmayan çevre direnişlerine (pasif çevre direnişlerine) öncülük etmiş ve o tarihten sonraki birçok benzer protestoya ilham kaynağı olmuştur. Omurgasını kadınların oluşturduğu ama birçok lideri erkek olan hareket, o gün bugündür gelişmeye devam ederek tam bir ekofeminizmhareketine evrimleşmiştir.
Bir diğer büyük hareket ise Kenya’nın Nairobi kentine mensup insanlar -çoğu kadın- tarafından Yeşil Kuşak Hareketi isimli sivil toplum örgütünün kurulmasıdır. Bu örgütün öncüsü olan çevreci ve siyasi eylemci Profesör Wangari Maathai, 1977 yılında örgütün kurulmasına dair gerekli olan ilk adımı Kenya Ulusal Kadınlar Konseyi’nin yardımıyla atmıştır. Bu örgüt, geçim kaynaklarının iyileştirilmesi, toplumun güçlendirilmesi ve daha iyi bir çevre yönetimi için çalışmaktadır.
Ekofeminizm ile ilgili okuyabileceğimiz kitaplar:
Maria Mies ve Vandana Shiva tarafından ekofeminizm (1993)
Bu önemli metin, ataerkil toplum ve çevresel yıkım arasındaki bağlantıları araştırıyor. Ekoloji ve çevre politikasında uzmanlığa sahip bir fizikçi olan Vandana Shiva ve feminist bir sosyal bilimci olan Maria Mies, kolonileşme, yeniden üretim, biyoçeşitlilik, gıda, toprak, sürdürülebilir kalkınma ve diğer konular hakkında yazıyor.
Ekofeminizm ve Kutsal Carollar (1993) tarafından düzenlenmiş Kutsal
Kadın, ekoloji ve ahlak araştırmaları, bu antoloji, Budizm, Yahudilik, Şamanizm, nükleer santraller, kent yaşamındaki topraklar ve “Afatomanizm” gibi konuları içermektedir. Editör Carol Adams, aynı zamanda Et Cinsel Politikalarını yazan bir feminist vegan aktivist.
Ecofeminist Felsefe: Ne Olduğu ve Neden Önemli Olduğu Üzerine Batı Perspektifi Karen J. Warren (2000)
Ekofeminizmin önemli konu ve argümanlarının, belirtilen çevresel feminist filozoflardan bir açıklaması.
Ekolojik Politika: Ecofeministler ve Yeşiller Greta Gaard (1998)
Amerika Birleşik Devletleri’nde eko-feminizm ve Yeşil partinin paralel gelişimine derinlemesine bir bakış.
Yaraları İyileştirme: Judith Plant’in düzenlediği Ecofeminism Sözü (1989)
Kadınlarla doğa arasındaki bağlantıyı, zihin, beden, ruh ve kişisel ve politik teori üzerine düşüncelerle inceleyen bir koleksiyon.
Yazan: Keskin Çinçe
KAYNAKLAR
Yorumlar
Yorum Gönder