Endemik Bitki Nedir?
ENDEMİK BİTKİ NEDİR ?
Endemik kelimesi ; Yunanca endemos kelimesinden gelmiştir. Dünyanın yalnızca bir bölgesinde ya da yerinde yetişen diğer yerlerde bulunmayan bitki türlerine verilen isimdir. Türkiyedeki endemik bitki türleri 3000’in üzerindedir. Ülkemizde 10000 bitki türü yetiştiği düşünülecek olursa bu bitki türlerinin üçte birini endemik bitki türleri oluşturmaktadır.
Farklı iklimlerin görülmesi, 2 kıta arasında geçiş bölgesinde bulunması, dağlık ve engebeli arazilerin fazlaca yer alması endemik bitki türleri açısından ülkemizin zenginliğini açıklamaktadır.
TÜRKİYE’DE ENDEMİZM
Endemik Latince endemos kelimesinden gelme olup yerli anlamındadır. Botanik biliminde endemik, genel olarak alanların tahrip edilmiş ve belirli bir ülke veya bölgeye ait yerel, ender ve çok ender bulunan türlere denir. Bu duruma da endemizm denir.
● Endemik alan deyince yalnız o yer içerisinde bulunan canlılar anlaşılır. Bu alanların genişliği çok farklı olmaktadır. Örneğin endemik alan bir ada, yarımada veya bir dağ olabileceği gibi familya, cins ve tür de endemik olabilir. Fakat diğer taraftan bir kıta için endemik türler olamaz. Endemizm birkaç metre karelik alanlarda olabileceği gibi birkaç yüz kilometrelik alanlarda da olabilir.
● Genel olarak endemizm, az ve ya çok, eski bir devirde ayırıcı bir engelle, belirli bir bölgedeki flora ve faunanın komşu bir bölgedeki flora ve fauna ile ilişkisinin kesilmesi sonucu meydana gelir. Kapalı bir yerde ayrı kalmış taksonların evrimi bunların ayrıldığı soylara oranla farklı olarak gelişir. Sonuçta bu bölgede yeni endemik olan taksonlar meydana gelmiş olur.
Endemik alanların oluşmasına neden olan çeşitli etkenleri şöyle sıralamak mümkündür:
● Mutasyon
● Genetik rekombinasyon
● Tabii seleksiyon
● İzolasyon (sıradağ oluşumu, deniz istilası yani bir çeşit coğrafi engel) ● Ekolojik nedenler (kuraklık, buzullaşma)
Türkiye endemik bitkiler bakımından dünyanın en zengin ülkeleri arasındadır. Flora kayıtlarına göre Türkiye’de endemik bitki türü DAVIS’e göre (1988) 2651’dir. Bu da Türkiye genelinde % 30,9’luk bir orana karşılıktır. Türkiye’deki endemik bitkilerin sayısını Avrupa ile karşılaştırdığımız zaman bunun bir hayli yüksek olduğunu görürüz. Avrupa ülkeleri arasında Türkiye’den sonra endemik tür bakımından en zengin ülke 800 tür ile Yunanistan’dır
Türkiye’de endemik türler çok dar alanlarda olabildiği gibi, bölge ve ülke çapında da olabilmektedir. Buna göre Türkiye’de , bir dağ silsilesi ya da bölge endemik tür bakımından zengin olabilmektedir. Örneğin; Hatay ilinde Amanos Dağları endemik türler açısından çok zengindir. Ayrıca Ege Bölgesi’nin güney ucu, Akdeniz Bölgesi’nin batısı, Uludağ, Kazdağ ve Erciyes Dağı endemik tür sayısı bakımından oldukça zengin yerlerdir.
Bölgeler itibariyle endemik tür sayısı şöyledir:
Yurdumuzdaki bitkileri uluslararası tehlike kategorilerine göre sınıflandıran RED DATA BOOK’a göre:
✓Geçen yüzyılda toplanmış olmalarına karşın 10 kadar bitki türünün bir daha bulunamadıkları ve nesillerinin tükendiği belirtilmektedir.
✓ Bu kitaba göre 30 endemiğin nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıyadır.
✓170 bitki türünün yayılışı çok dar, 300 bitki türünün ise bilgi eksikliği nedeniyle durumlarının tam bilinmediği belirtilmiştir.
✓ 1650 endemik bitki türü ise kesintili veya dar yayılış gösteren şu an için tehdit altında olmayan türlerdir.
✓ Endemik türlerin 800’ü ise yurdumuzda yaygın olarak bulunmaktadır.
Türkiye’de endemik tür bakımından zengin olan cinsler:
➢ Astragalus: 230 endemik tür. Endemizm oranı %65. Bazı türleri çok geniş yayılış gösterirken bazıları Doğu Anadolu Dağları’nda, Güney Doğu Anadolu Dağları’nda veya Karadeniz Bölgesi’nin yüksek dağlarında lokalize olmuşlardır.
➢ Verbascum: 175 endemik tür. Endemizm oranı %70. endemik türlerinin çoğu yurdumuzun batı kesimlerinde yoğundur.
➢ Centaurea: 110 civarında endemik türü bulunmaktadır. Endemizm oranı %65. endemikler yurt genelinde dağınık bulunmaktadır.
Yorumlar
Yorum Gönder