YAĞMUR HASADI NEDİR ?

YAĞMUR HASADI NEDİR ?

• Yağmur suyu hasadı, yağmur suyunun akması için bırakmak yerine, yeniden kullanım

için yerinde biriktirilmesi ve depolanmasıdır. Yağmur suyu nehirlerden veya çatılardan toplanabilir ve birçok yerde toplanan sular derin bir çukura, akiferlere, süzülmüş bir hazneye yönlendirilir veya çiğ veya sislerden ağlar veya diğer aletlerle toplanır.

• Yağmursuyu hasadı, genellikle kullanıcı tarafından finanse edilen, hanelerin kendi kendine su temini için en basit ve en eski yöntemlerden biridir.

• Bu uygulama su hasadı, su çayırları, su tutma bahçeleri, yağmur bahçeleri ve mikro biyolojik tutma alanları (micro-bioretention) olarak farklı şekillerde isimlendirilmektedir.

Dünyada her yıl 577.000 km3 su döngüsüne katılır. Bu suyun %90’sı (458.000 km3) yağışla doğrudan okyanuslara döner.

Geri kalan %10’u ise (44.800 km3) karalar üzerine dağılır[2]. Toplam su miktarı her zaman sabit kalır.

• Suyun dağılışındaki değişkenlik yağış, buharlaşma ve akış miktarını da etkiler.

• Her yıl karalardan 119.000 km3 su, su döngüsüne katılır. Bu suyun 64.200 km3’ü bitkilerden terleme yolu ile, 9000 km3’ü göllerden buharlaşma yolu ile, 42.600

km3’ü akarsu ve nehirlerden, 2200 km3’ü yer altı sularından akış ile sağlanır.

Yağmursuyu depolamak için sarnıçların yapımı ve kullanımı, Güneybatı Asya'da, Toros Dağları'nın güneyindeki geniş bir bölge olan Levent köyü bölgesinde evlerin zeminlerine su geçirmez kireç sıvalı sarnıçların inşa edildiği Neolitik Çağ'a kadar izlenebilir. Bölge batıda Akdeniz, güneyde Arap Çölü ve doğuda Mezopotamya ile sınırlıdır. M.Ö 4000 yıllarının sonunda, sarnıçlar kurak arazi tarımında kullanılan su yönetimi tekniklerinin ortaya çıkmasında önemli unsurlardı. Roma İmparatorluğu'nda da yağmur suyu hasadı yaygındı.[7]Roma su kemerleri iyi tanınırken, Roma sarnıçları da sıkça kullanılmış ve imparatorluk ile birlikte inşaatları yayılmıştır. Örneğin, Pompeii'de, su kemeri inşaatından önce M.Ö. 1. yüzyılda çatıdaki su depoları yaygındı.[8] Bu tarih, Bizans İmparatorluğu ile devam etti, örneğin İstanbul'daki Yerebatan Sarnıcı.

İstanbul'un görkemli tarihsel yapılarından birisi de Ayasofya’nın güneybatısında bulunan Bazilika Sarnıcı’dır. Bizans imparatoru I. Justinianus (527-565) tarafından yaptırılan bu büyük yeraltı sarnıcı, suyun içinden yükselen ve sayısız gibi görülen mermer sütunlar sebebiyle halk arasında “Yerebatan Sarayı” olarak isimlendirilmiş. Sarnıç, uzunluğu 140 metre, genişliği 70 metre olan dikdörtgen biçiminde bir alanı kaplayan, dev bir yapıdır. 52 basamaklı taş bir merdivenle inilen bu sarnıcın içerisinde her biri 9 metre yüksekliğinde 336 sütun bulunmaktadır. Toplam 9.800 m2 alanı kaplayan bu sarnıç, yaklaşık 100.000 ton su depolama kapasitesine sahiptir.

SARNIÇ: YAĞMUR SUYU BİRİKTİRMEYE YARAYAN YER ALTI SU DEPOSU

YENİ YAKLAŞIMLAR

Çatıyı hasad için kullanmak yerine, baş aşağı bir şemsiye gibi görünen RainSaucer, doğrudan gökten yağmur toplar. Bu, kirlenme potansiyelini azaltır ve RainSaucer'ı gelişmekte olan ülkelerde içme suyu için potansiyel bir uygulama haline getirir.[31] Bu serbest yağmur suyu toplama yaklaşımının diğer uygulamaları sürdürülebilir bahçecilik ve küçük arsa tarımıdır.

• Groasis Waterboxx adı verilen Hollandalı bir buluş, hasat edilmiş ve depolanmış çiğ ve yağmur suyuyla ağaç yetiştirmek için de faydalıdır.

• Geleneksel olarak, bekletme havzaları kullanan yağmur suyu yönetimi tek bir amaca hizmet etti. Bununla birlikte, optimize edilmiş gerçek zamanlı kontrol, bu altyapının mevcut bekletme kapasitesinden ödün vermeden yağmur suyu hasadı kaynağı olarak ikiye katlamasını sağlar. Bu, EPA merkezinde, fırtına olaylarından önce depolanan suyu tahliye etmek, böylece daha sonra tekrar kullanmak üzere suyun mevcudiyetini sağlarken yağışlı hava taşkınlarını azaltmak için kullanılmıştır. Bu, kombine lağım taşması olayları sırasında, salınan su kalitesinin arttırılması ve salınan suyun hacminin azaltılması avantajına sahiptir.

• Genel olarak, yüzey suyunun toprak altı tabakalarına sızmasını artırmak için akarsuların önlerine kontrol barajları inşa edilir. Kontrol barajlarının su altında kalan kısmındaki sızma işlemi, açık saha madenciliğinde kullanılan ANFO patlayıcıları kullanılarak toprağın alt katmanları ve örtü toprağının gevşetilmesi suretiyle yapay olarak geliştirilebilir. Böylece, yerel akiferler kuru mevsimde kullanılmak üzere tamamen mevcut yüzey suyu kullanılarak hızlı bir şekilde zenginleştirilebilir.

Yağmurun düştüğü yerde tutulması ve toprak profilinde depolanması şeklinde su hasadı teknikleri uygulanmaktadır. Su hasadı teknikleri, toprak erozyonu ve sedimantasyonu azaltma, toprakta suyun depolanması ve toprak üretkenliğinin artırılması aracı olarak uzun zamanlardır kullanılmaktadır. Su hasadının en önemli hedefi; tarımsal üretimde sürdürülebilir ve çevre dostu bir sistem ortaya koymaktır. Su hasadı; toprak erozyonu kontrolünün yanı sıra, kırsal ve kurak alanlara içme suyu ve tarımsal üretim için yeterli su sağlamaktadır. Su hasadının başlıca üstünlükleri, basit, ucuz, yenilenebilir, etkili ve adapte edilebilir olmasıdır.

1. Eşyükselti eğri setleri: Düz bitki ekim alanına sahip olup daha dik bitki ekilmeyen teraslar arası alandan bu alana ilave su sağlanmaktadır. %1-50 eğimli alanlarda kullanılır.

2. Negarim: Su kıtlığı çeken havzalarda yağış sonrası oluşan yüzeysel akışı kontrollü biçimde yönlendirerek bitki kökleri tarafından kullanılmak üzere depolamayı amaçlar.

3. Yarı dairesel, Hilal seddeler: Uçları eş yükselti eğrilerine kavuşan 1-8m genişlikte hilal şekilli, 10-75 cm yükseklikte toprak setler tesis edilir.

ÇATI SU HASADI

Konut içerisinde basit bir yağmur suyu toplama sisteminde, çatıdan toplanan yağmur suyu, büyük parçaları tutan filtreden geçirildikten sonra yağmur suyu deposuna gelmektedir. Yağmur suyu deposundan ise çamaşır makinesi ya da tuvalet rezervuarı gibi konut içerisinde ihtiyaç duyulan alanlara pompalanmaktadır.

Basit bir örnek olarak çatı yüzeyinden toplanan su hasadına bakalım.

Yağmur Suyu Verimi Hesabı

Yağmur suyu verimi = Yağmur toplama alanı x yağış miktarı x çatı katsayısı x filtre etkinlik katsayısı.

Yağmur toplama alanı: Blokların çatı alanıdır.

Yağış miktarı: Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen toplam yıllık yağış miktarıdır.

Çatı katsayısı: Alman standartları tarafından DIN1989’da 0,8 olarak belirtilen katsayıdır. Çatıya düşen bütün yağmurun geri dönüştürülemeyeceğini ifade etmektedir.

Filtre etkinlik katsayısı: Alman standartları tarafından DIN1989’da belirtilen katsayıdır (0,9). Çatıdan elde edilen yağmur suyunun, görünen katı maddelerden ayrıştırılması için geçirilen ilk filtrenin verimlilik katsayısıdır. Suyun bir miktarının buradan geçemeyeceği hesaplanarak verilen bir katsayıdır.

Her ilde 1000m2 çatı alanı olan bir bina olduğunu varsayarsak

İstanbul için ortalama yıllık yağış miktarı 632 kg/m2

Yağmur suyu verimi = 1000m2*0,9*0,8*Yağış miktarı (yıllık)

Örneğin Marmara bölgesi için yıllık toplam yağış 607.1mm ile yıllık toplanabilen yağmur suyu miktarı 437mm3’tür.