FARMAKOEKONOMİ NEDİR

FARMAKOEKONOMİ NEDİR?

İlaç, en basit anlamıyla; canlı fizyolojisinde meydana gelen patolojik bir durumu canlı yararına değiştiren veya incelemek amacıyla kullanılan farmasötik preparatlardır. İlaç bu özellikleri bulundurduğundan dolayı tıp ve sağlık alanında olmazsa olmaz bir maddedir. Öte yandan bu farmasötik preparatlardan yararlanabilmemiz, canlılar üzerinde kullanabilmemiz için üretip hizmete sunmamız gerekir. Bu da ilacı aynı zamanda bir iktisat bilimi içine sokar.

   Farmakoekonomi kavramına gelecek olursak; aynı terapötik sınıftan olan farmasötik ürünleri maliyet-etkililik, maliyet-yararlanım, maliyet-fayda analizlerine başvurarak kıyaslayan veya bir tedavi yöntemini, cerrahi girişimi alternatifleri ile karşılaştıran, hatta bazen bazı eczacılık hizmetlerinin kurulmasının yararlarını ortaya koymak veya bu servisleri birbirleriyle kıyaslamak için kullanılan, sağlık ekonomisinin alt dalı olarak ortaya çıkmış bir disiplindir.

   Hastalığın teşhisinden hastanın tercih edilen yaşam kalitesine kavuşturulmasına kadar olan tüm aşamalar farmakoekonominin gerçekleşme aşamalarıdır. Tüm bu uygulamalarda tedavi edici faktörlerin optimum ve akılcı kombinasyonu farmakoekonomiyi sağlar. Bu nedenle de sağlık hizmetlerinin düzenlenmesinin her aşaması farmakoekonominin uygulanmasında belirleyicidir.

    Farmakoekonomi bunun yanı sıra sadece tasarruf yaklaşımı olarak değerlendirilemez. Doğru tanıya yönelik, uygun ilaç, etkin yararlanım, uygun doz ile mümkün olan en yüksek tedavi performansının yakalanmasıdır. 

FARMAKOEKONOMİK ANALİZLER NEDİR VE NEDEN GEREKLİDİR?

Dünyadaki diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de sağlık için ayrılan bütçe sınırlıdır. Mevcut kaynaklar sınırlı olduğundan, bunların mümkün olan en iyi şekilde kullanılması gereklidir. Bu nedenle, ilaçların akılcı bir biçimde kullanılabilmesi için, etkinlik ve güvenirliliğin genel değerlendirmesinin yanı sıra ilaçla ilgili ekonomik değerlendirmelerin de yapılması gerekmektedir. Sonuç olarak, sağlık bütçesi ve paralelindeki ilaç bütçesine, toplam bütçeden ayrılacak olan pay, son yıllarda yöneticilerin ellerinde olan kaynakları daha maliyet-etkili seçeneklere yöneltmektedir. Dolayısıyla farmakoekonomik incelemelere olan ihtiyaç

da gün geçtikçe artmaktadır.

   Farmakoekonomik araştırma, tıbbi/eczacılık programlarının, hizmetlerinin veya tedavi yöntemlerinin, maliyetlerini, risklerini ve faydalarını tanımlamak, ölçmek ve karşılaştırmak için yapılır ve eldeki kaynaklar kullanıldığında hangi alternatifin en iyi sağlık sonucu sağladığını ortaya koyar. Farmakoekonomik çalışmanın yapılmasında temel neden, daha önce de üzerinde durulduğu gibi, yeni bir ilaç veya tedavi yönteminin etkisini değerlendirmek, anlamak ve mevcut tedavi yöntemleriyle karşılaştırmak da olabilir. Farmakoekonomik çalışmalar, ilacın, alternatifleriyle maliyetleri ve etkileri açısından karşılaştırılması suretiyle etkililiğinin ölçülmesi çalışmalarında da kullanılır. Farmakoekonomik analizlerin içerdiği araştırma aktivitelerinin çeşitliliği nedeniyle, bu tür analizler takım çalışması şeklinde yürütülebilecek çalışmalardır. Ekonomistler, hekimler, eczacılar, farmakologlar, epidemiyoloji uzmanları, sosyologlar ve bazen de psikologlar bu takımda yer alabilecek kişilerdir.

 

  Özetle, farmakoekonomik analizler; “Hastane formülerinde hangi ilaçlar yer almalıdır?”, “Hasta için en uygun ilaç hangisidir?”, “İlaç üreticisi açısından, geliştirilmeye en uygun ilaç hangisidir?”, “Hastane için en iyi ilaç dağıtım sistemi nedir?”, “Farklı klinik eczacılık hizmetleri nasıl karşılaştırılabilir?”, “Bir ilaçla artırılan yaşam kalitesinin maliyeti nedir?”, “Farklı tedavi modellerinin hastalardaki sonuçları nelerdir?”, “Geri ödeme kurumları hangi ilaçlar için ödeme yapmalıdır?” sorularının cevaplanmasına yardımcı olmaktadır.

 

FARMAKOEKONOMİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI

   Farmakoekonomik uygulamaların temel bileşenlerinden biri de akılcı ilaç kullanımıdır. Akılcı ilaç kullanımı ilk olarak hastadaki tıbbi sorunun doğru değerlendirilmesi ve sonra da o an da var olan ilaçlardan maximum tedavi edici etkili, minimum yan etkili olanların seçilip; hastanın ve hastalığın özelliklerine göre uygun dozda ve veriliş biçimiyle, yeterli sürede sonuçları değerlendirerek ve olayın ekonomik yanının dikkate alınarak uygulanması olarak anlaşılmalıdır.

 AKILCI İLAÇ KULLANIM İLKELERİ

• Doğru tanıya dayanmak. 

• Uygun ilacı seçerek; gereken dozu, uygun yoldan ve uygun tedavi yöntemiyle sunmak ve yeterli süre kullanmak.

• Tedavi başarısını değerlendirmek.

• İlaç etkileşimlerini gözlemlemek.

• Tasarlanan tedavinin maliyetini dikkate almak.

FARMAKOEKONOMİ İLKELERİ

• Hasta için ve aynı zamanda ilacı sunan farmasötik üretici için en uygun ilacı bulmak. 

• Hastanın yaşam kalitesini arttırmak ve bunun maliyetini hesaplamak.

• Tedavi başarısını değerlendirmek.

• Bir ilacın endikasyonlarına ve maliyetine göre en doğru farmasötik formu bulmak. Hastane için en iyi ilaç dağıtım sistemini düşünmek.

Yazan: Dilasu Dündar

KAYNAKÇA

• http://e-kutuphane.teb.org.tr/pdf/tebhaberler/kasim_aralik04/7.pdf 

• https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/842153